🕊️ เมื่อผู้บริจาค “ขอคืนเงินบริจาค”: ศรัทธา วัตถุนิยม และอัตลักษณ์ของผู้ให้
ชวนคิดมุมนักการตลาดทั้งที่ทำงานด้านวัฒนธรรมการบริโภค และด้านความเชื่อ เราจะเห็นได้ว่าในสังคมไทย การบริจาคหรือ “การทำบุญ” มักถูกมองว่าเป็นการแสดงออกของศรัทธา ความตั้งใจดี และการละวางจากความยึดมั่นในวัตถุ เพื่อให้เกิดบุญกุศลและความสงบในจิตใจ
บุญ คืออะไร หลายคนชอบตั้งคำถาม แล้วบาปต่างจากบุญอย่างไร เคยมีใครบอกจำไม่ได้แล้วว่า "บุญ" ต่างจาก "บาป" คือ บุญปากจู๋ บาปปากกว้าง ด้วยความที่ผมโตขึ้นมาในครอบครัวที่สอนเรื่องบุญ เรื่องบาป และติดตามคุณย่าหรืออาม่าของผมไปวัดทุกฤดูกาล อาม่าเป็นคนเชื้อสายจีนเกิดที่เมืองไทย มีจิตใจชอบทำบุญ และผมก็ติดตามไปทำให้จิตใจชอบทำบุญมาโดยตลอด ได้เห็นการให้ หรือการบริจาคมาตั้งแต่เด็ก
วันนี้ กระแสเรื่องการบริจาคมีประเด็นดราม่า แม้ว่าสังคมไทยจะเป็นสังคมที่แม้ว่าเศรษฐกิจไม่ดี ถ้ามีคนเดือดร้อน คนไทยพร้อมช่วยเหลือ
แต่เมื่อมี “ผู้บริจาค” ออกมาเรียกร้อง ขอคืนเงินบริจาค …
คำถามที่น่าสนใจคือ — เรากำลังอยู่ใน “โลกของศรัทธา” หรือ “โลกของการบริโภค”
🕊️ มิติศาสนา: บุญในฐานะ “การปล่อยวาง”
ในมุมมองของศาสนา การบริจาคคือการสละ ไม่ใช่การแลกเปลี่ยน
“บุญ” เกิดจากเจตนาแห่งการให้โดยไม่หวังผลตอบแทน
เมื่อเรายื่นมือให้ สิ่งที่ควรละก่อนคือความเป็นเจ้าของ และบุญที่เกิดมาจากการทำทาน หรือ จาคะ จะเกิดขึ้นมาจากจิตใจที่ให้โดยปราศจากการหวังผลตอบแทน และเมื่อเราให้ไปแล้ว “ของ” นั้น เท่ากับว่าเราละทิ้งสิทธิ์ความเป็นเจ้าของไปแล้ว และจะได้บุญเต็มที่ก็ต่อเมื่อเราไม่ได้ตามไปครอบครองของสิ่งนั้น ซึ่งต้องย้ำตรงนี้ว่า มุมมองตรงนี้คือ มุมมองเชิงความเชื่อ
ดังนั้น การขอคืนเงินบริจาคจึงไม่ใช่เพียงการเรียกร้องทางกฎหมาย
แต่สะท้อน “การถอนศรัทธา”
และทำให้การให้กลายเป็น “ธุรกรรม” มากกว่าการ “ปล่อยวาง”
💰 มิติวัตถุนิยม: เงินบริจาคในฐานะ “เครื่องมือสร้างอัตลักษณ์”
ในสังคมบริโภคยุคใหม่ การบริจาคไม่ได้หมายถึงการสละเพียงอย่างเดียว
แต่มันยังเป็น “การบริโภคบุญ” — การใช้เงินสร้างภาพลักษณ์แห่งความดี
ชื่อบนแผ่นทอง ในนามผู้สร้างศาลาหรือเจดีย์
คือการลงทุนเชิงสัญลักษณ์ เพื่อสร้าง ทุนทางสังคมและศีลธรรม แม้ว่าในเชิงความเชื่อ จะมีความเชื่อที่ว่าการจารึกชื่อแสดงออกถึงการบันทึกบัญชีบุญเมื่อถึงวาระที่จากโลกนี้ไปแล้ว การทำบุญนี้จะไปปรากฏในบัญชีบุญของแต่ละคน ในขณะเดียวกันก็ยังมีเจตนาของการจารึกเพื่อสร้างอัตลักษณ์ของตัวผู้บริจาคเพื่อสร้างตัวตนของคน ๆ นั้นให้สังคมได้เห็นและรับรู้ถึงสถานะทางสังคม
แต่เมื่อความโปร่งใสของการใช้ประโยชน์จากเงินหรือสิ่งของบริจาค ถูกตั้งคำถาม
เงินบริจาคก็เปลี่ยนจาก “สิ่งศักดิ์สิทธิ์” เป็น “สินทรัพย์ที่ต้องรับผิดชอบ”
และการเรียกคืน กลายเป็นการปกป้อง “อัตลักษณ์ของผู้บริโภคที่มีเหตุผล”
มากกว่าผู้ศรัทธาที่พร้อมยอมปล่อยวาง
⚖️ ศรัทธากับตลาดแห่งบุญ
เหตุการณ์นี้จึงไม่ใช่เรื่องของ “เงิน” เพียงอย่างเดียว
แต่คือภาพสะท้อนของ ความขัดแย้งระหว่างสองระบบคุณค่า
• ระบบศาสนา ที่มองการให้คือการสละ
• ระบบบริโภค ที่มองการให้คือการลงทุนทางสังคม
ในโลกที่ศรัทธาแปรเปลี่ยนเป็นทุน
“เงินบริจาค” จึงไม่ใช่เพียงสิ่งที่ออกจากใจ
แต่มันคือเครื่องมือสร้างอัตลักษณ์ วัดสถานะ และต่อรองคุณค่าของความดี
📍ข้อสังเกตสุดท้าย:
การขอคืนเงินบริจาคไม่ใช่แค่การเรียกร้องผลตอบแทนแต่มันสะท้อน “การเปลี่ยนผ่านของศรัทธาในยุควัตถุนิยม” จากศรัทธาที่บริสุทธิ์ สู่ศรัทธาที่มีเงื่อนไขและบางที... มันอาจคือเสียงสะท้อนของคนยุคใหม่ที่กำลังถามตัวเองว่า “บุญที่แท้… ซื้อได้หรือไม่? ในมุมมองนี้ การขอคืนเงินบริจาคจึงเป็นการตีความถึงเงินบริจาคนั้นว่าเป็นวัตถุในการบริโภค (Consumption Object) ที่ใช้ในการสร้างความหมายบางสิ่งบางอย่างที่แต่ละบุคคลสร้างขึ้น
อย่างไรก็ตาม ยังมีอีกตรรกะที่อธิบายได้ว่า เมื่อการให้มีวัดฤประสงค์เจาะจง และผู้ให้มองว่าสิ่งที่มอบให้ไม่ได้ถูกนำไปใช้ดามวัดฤประสงค์จึงต้องการเรียกคืน ก็เป็นอีกประเด็นนอกเหนือจากที่กล่าวไปข้างต้น แต่โดยสรุป สองมุมมองระหว่างความเชื่อเชิงศาสนา กับวัฒนธรรมการบริโภคแตกต่างกันแน่นอน และเสมือนสิ่งที่อยู่ต่างมุมกัน ที่แน่ ๆ ตามความเชื่อทางศาสนา เมื่อทำบุญแล้ว ต้องปล่อยวางสิ่งที่เราบริจาคตั้งแต่วินาทีที่เราให้ บุญนันจึงสำเร็จ เพราะการทำบุบุญเป็นส่วนหนึ่งการของการละซึ่งตัวตน ละซึ่งของของเรา พุทธศาสนา รวมถึงศาสนาอื่น ๆ จึงมีการทำบุญเป็นกลไกหลักในการบ่มเพาะจิตใจคน ก็ขึ้นอยู่กับมุมมองแด่ละคน
No comments:
Post a Comment